УИХ-ын гишүүн Н.Ганибал хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа “Хотын дарга Д.Сумъяабазар бол нүүрсний хулгайч биш нүүрсний мангас” гэжээ. Харин үүний хариуд Хотын дарга Д.Сумъяабазар “УИХ-ын гишүүн Н.Ганибал олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр намайг удаа дараа гүтгэн дайрч, гүжирдэн доромжилж байна. Миний хувьд өнгөрсөн хугацаанд хувь улстөрчийнх нь хувьд улс төр гэж үзэн, хүлээцтэй хандаж ирсэн. Гэсэн ч УИХ-ын гишүүн Н.Ганибал гүжирдлэг, гүтгэлгээ улам бүр лавшруулж, хотын иргэдийг төөрөгдүүлэхүйцээр удаа дараа хэвлэн нийтлүүлж байна” гэсэн мэдэгдлийг хийгээд байна.
Мөн Хотын дарга Д.Сумъяабазар:
-Миний бие хувьдаа өнгөрсөн хугацаанд нүүрсний орд хувьдаа авах бус харин ч УУХҮ-ийн сайдаар ажиллаж байхдаа “Нүүрсний хулгай”-тай тэмцэж, хулгай хийх тогтолцоог үгүй хийхийн төлөө олон улсын хөрөнгийн зах зээлд IPO гаргах нээлттэй санаачилга дэвшүүлж, түүнийгээ хэрэгжүүлэхийн тулд тууштай ажиллаж ирсэн. Тэрхүү санал санаачилгын нотолгоо болсон тэмцэж, хэлж, сануулж байсан бүхэн архивт, хэвлэл мэдээлэл, олон нийтийн сүлжээнд бий.
Гэтэл намайг нүүрсний хулгайч мэтээр удаа дараа мэдээлэл хийж байгаа учир хуулийн байгууллагад албан ёсоор хандахаа илэрхийлье. Мөн нийслэлийн тулгамдсан, олон жилийн ужгирсан асуудлыг шийдэхийн тулд Улаанбаатар хот санхүүгийн чадамжтай болох ёстой. Үгүй бол нийслэлийн тулгамдсан асуудал улам ужгирсаар байх болно. Үүний тулд хот эдийн засгийн хувьд бие даан ажиллахуйц санхүүгийн чадавхтай болох зайлшгүй шаардлагатай байна.
Энэ хүрээнд Эрдэнэс Баянбогдын тухайд тухайд өдгөө “Эрдэнэс Монгол” ХК 34 хувийг нь, хот 66 хувийг нь эзэмшиж байгаа Нүүрсний илэрцтэй талбай. Энэ талбайд хайгуулын ажлыг эрчимжүүлж, олборлолт эхлүүлж гэмээнэ Улаанбаатар хот хувь эзэмших, тэндээс олсон орлогоороо түгжрэл, дэд бүтэц, тохижилт зэрэг ужгирсан асуудлуудаа шийдэхэд дэм болох учиртай. Үүнийг дан ганц хотын удирдлага, баг хамт олон шийдээгүй. Засгийн газар болон Улсын их хурлын гишүүдийн дэмжлэгийг хүлээж буй санаачилга. Хайгуулын ажлыг эрчимжүүлж, олборлолтод шилжүүлснээр үр шим, ашиг тусыг нь нийслэлийн 1,6 сая иргэн хүртэх учиртай.
Мөн дараа, дараагийн хотын дарга нар ажлаа санхүүгийн саадгүй хийх суурь болоосой хэмээн хүссэндээ энэхүү санаачилгыг гаргасан. Дахин хэлэхэд энэ талбай нь өнөөдрийн байдлаар нөөц нь эцэслэн тогтоогдоогүй, Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлөөр ороогүй, геологийн улсын фондод бүртгэгдээгүй бөгөөд санаачилгын түвшинд яригдаж байгаа асуудлыг стратегийн орд хэмээн эндүүрч, хувьдаа авсан мэтээр худал мэдээлэл тарааж, гүтгэх нь хууль тогтоогч УИХ-ын гишүүний хувьд яавч хүлээн зөвшөөрч болох үйлдэл биш юм.
Иймд хууль хяналтын байгууллагад албан ёсоор хандахаа илэрхийлье. Мөн УИХ-аас баталсан Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуулиар Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хөгжил дэвшилд хүрэх санал санаачилгаа ажил хэрэг болгож, үр дүнд хүргэх бүрэн эрхтэй ч, үүрэгтэй ч гэдгийг сануулъя” гэжээ.
Харин мэдээллийн эхэнд дурдсанчлэн УИХ-ын гишүүн Н.Ганибал юуны учир хотын даргыг “Нүүрсний хулгайч биш нүүрсний мангас” хэмээн цоллосныхоо учрыг ийнхүү тайлбарлажээ.
УИХ-ын гишүүн Н.Ганибал:
-Хотын дарга Д.Сумъяабазар бол нүүрсний хулгайч биш нүүрсний мангас. Яагаад гээч… УИХ энэ нүүрсний ордын асуудлыг хэлэлцэх ёстой юм. Үндсэн хуульд газрын баялаг бол ард түмний өмч гэж заасан. Та бүхэн санаж байвал Оюутолгой, Тавантолгойн ордын асуудлууд УИХ-аар хэлэлцэгдсэн байтал Засгийн газар нийслэлд энэ ордыг шууд өгчихсөн. Төрийн байгууллага нь бизнес хийнэ гээд яриад явж байна.
Д.Сумъяабазар “Энэ бол хүрэн нүүрсний жижиг орд” гэж байна лээ. Жижиг орд биш ээ. 4 тэрбум тонн нүүрсний нөөцтэй. Энэ ордоос гарах нэг тонн нүүрс 100 ам.долларын үнэтэй байна. Тэгэхээр 400 тэрбум ам.долларын үнэ бүхий нүүрс тэнд байна. Дээрээс нь жирийн хүрэн нүүрс биш чулуун нүүрс. Илчлэгийн хувьд 4000 дээш 6500 хүртэлх илчлэгтэй нүүрс байхгүй юу. Энэ орд хилээс 115 км зайтай. Төмөр замаас 80 км зайтай. Дэд бүтцийн хувьд давуу талтай.
Гэтэл 400 тэрбум ам.долларын үнэтэй ийм ордыг тус бүр нь 1 тэрбум ам.долларын өртөгтэй хоёр төслөөр солих гээд байна. Монголын ард түмэн хохирох гээд байна. Энэ асуудлыг таслан зогсооё гэж байгаа юм. Д.Сумъяабазар “30 жилийн дараа нүүрс үнэгүй болно. Олон улсын байгууллагууд Монголыг агаар бохирдуулсан гээд торгоно” гэж ярьж байна лээ. Айлгадаг технологи. Гэтэл тийм биш.
Өнөөдөр нүүрсний хамгийн том хэрэглэгч нь БНХАУ. Хятад 150 тэрбум тонн эрчим хүчний нүүрсний нөөцтэй. Жилд 4.3 тэрбум тонн эрчим хүчний нүүрс хэрэглэдэг. Бодоод үзэхээр 40 орчим жилийн нөөцтэй байгаа юм. Хятадын хойд, төвийн бүсэд өвөлдөө хасах 20 градусаас дээш хүйтэрдэг. Хүрэн нүүрс шатааж дулаан үйлдвэрлэж, хүйтнийг давдаг.
Өнөөдөртөө нүүрснээс дулаан эрчим хүч гаргадаг шиг хямд технологи алга. Янз бүрийн технологи гарсан ч өндөр өртөгтэй, массын хэрэглээнд нэвтрээгүй . Хятад улс Монгол Улсын хил дээр яагаад 8 газар төмөр зам тавьсан юм. Монголоос нүүрс авах гэж энэ төмөр замуудыг бэлдсэн. Асуудал ингэж явж байхад Д.Сумъяабазар 400 тэрбум ам.долларын үнэтэй ордыг 2 тэрбум ам.долларын төсөл хэрэгжүүлэхийг тулд зарах гээд байна. Хэн нэгэнд эзэмшүүлэх гэж байна.
Өөр арга байх ёстой. Энэ том ордыг зөвхөн Улаанбаатар эзэмших биш нээлттэй хувьцаат компани бий болгож хувийн хэвшлийг оролцуулж, шаардлагатай гэвэл нийгмийн даатгалын санд хувь эзэмшүүлж тэтгэвэр, тэтгэмжийг нэмэгдүүлж болно. Парламент LRT, BRT төслүүдийг хэрэгжүүлэхийг зөвшөөрөөгүй. УИХ дээр шийдэгдээгүй төслийг нүүрс зарж байгаад хийнэ гэж хотын дарга нь яриад яваа. Энэ бол Үндсэн хуулийн ноцтой зөрчил. УИХ энэ асуудлыг хэлэлцэх ёстой…хэмээн ярьжээ.
