Умард Атлантын гэрээний байгууллага болох НАТО эвсэл нь үүсгэн байгуулагдсаны 75 жилийн ойг ирэх долдугаар сард Вашингтон хотноо дээд хэмжээний чуулга уулзалтаар тэмдэглэнэ. АНУ нь 1949 оноос хойш Атлантын далайг дамнасан түншлэлийн гол цөм байсаар ирсэн. Финланд улс саяхан элссэнээр тус холбоо өнөөдөр 31 гишүүнтэй байгаа бөгөөд Швед улс удахгүй албан ёсоор элсэх төлөвтэй байна. Ингэснээр НАТО нийтдээ 32 гишүүнтэй болж өргөжихөөс гадна ОХУ-тай хилээ хоёр дахин нэмэгдүүлэв.
Өнөөдөр НАТО нь ОХУ-ын ерөнхийлөгч Владимир Путины хуучин ЗХУ-ыг сэргээж, эзэнт гүрэн байгуулах империалист амбицыг тогтоон барьж буй ганц хүчин юм. Путины амбиц хөрш Украин руу 2022 онд эзлэн түрэмгийллийн дайн эхлүүлснээр батлагдсан. Улмаар Оросын түрэмгийллийн эсрэг Европыг хамгаалахад НАТО-гийн үүрэг чухал юм. НАТО байхгүй бол Оросын цэргүүд өнөөдөр Балтийн орнууд руу дайрч, Польш, Герман болон Европ дахь АНУ-ын бусад холбоотнуудад шууд заналхийлэх магадлал маш өндөр байна.
Үүний зэрэгцээ Хятадын цэргийн хүчирхэгжилт, Иран дахь геноцидийн дэглэмийг сөрөн зогсоход хэзээд бэлэн байхын тулд НАТО ч хөгжих ёстой. НАТО байгуулагдсаныхаа эхний 75 жилд Москвагийн аюул заналхийлэлд голчлон анхаарлаа хандуулж байсан ч коммунист Хятад болон цөмийн зэвсэгтэй Ираны заналхийлэл жилээс жилд нэмэгдсээр байна. Энэ долоо хоногт Ираны дэмжлэгтэй зэвсэгт бүлэглэл Йордан дахь АНУ-ын хүчин рүү нисгэгчгүй онгоцоор цохилт өгч, гурван америк цэргийг хөнөөсөн нь Тегераны аюул заналхийллийг сануулсан үйл явдал болов. АНУ-д 2001 оны есдүгээр сарын 11-ний халдлагын дараа Афганистанд НАТО чухал үүрэг гүйцэтгэсэн нь тус холбоо нь аль-Каида, Исламын улс гэх мэт барууны орнуудыг заналхийлэхийг эрмэлздэг олон төрлийн исламын террорист хөдөлгөөнтэй тэмцэхэд бэлэн байх ёстойг харуулсан.
АНУ-ын татвар төлөгчдийн их хэмжээний хөрөнгө оруулалтаас ашиг хүртдэг НАТО-гийн эвслийг дэмжиж, бэхжүүлэх үндэсний томоохон ашиг сонирхол АНУ-д бий. Аюулгүй Европ, Атлантын далайг дамнасан хүчирхэг холбоо, түүний дотор АНУ/Их Британийн тусгай харилцаа нь Америкийн ард түмний аюулгүй байдлыг хангадаг. Их Британийн Ерөнхий сайд асан Маргарет Тэтчер 1991 онд Чикагогийн Гадаад харилцааны зөвлөлд хэлсэн үгэндээ, “Дэлхийг тэргүүлэх ганцаардмал ажилд АНУ-д найз нөхөд хэрэгтэй байна” гэж тэмдэглэжээ.
Гэсэн ч эвслийг тогтвортой байлгахын тулд АНУ-ын НАТО дахь холбоотнууд Вашингтонтой ачаагаа хуваалцахад бүрэн оролцоход бэлэн байх ёстой. Оросууд НАТО-г сул дорой, хуваагдсан гэж үзэж байгаа бөгөөд эвслийн чадамжийг сорих хүсэл, сонирхол улам бүр нэмэгдсээр байгаа нь харагддаг. Ерөнхийлөгч Байден энэ холбоог “урьд урьдынхаас илүү эв нэгдэлтэй” гэж мэдэгдэж байгаа ч бид зөвхөн үг хэллэг биш, бодит материаллаг эв нэгдлийг харах хэрэгтэй. АНУ-ын дараагийн ерөнхийлөгчийн албан тушаал нь холбоотнуудад хамтарсан шахалт үзүүлэх ёстой бөгөөд энэ нь хараат байдлаас илүүтэй түншлэлийг хөгжүүлэхийн тулд илүү их зүйлийг хийх ёстой.
Энэ нь чөлөөт ертөнцийг хамгаалах цэргийн асар их ачааллыг АНУ үүрдэг хоёр түвшний холбоо байж болохгүй. Өнгөрсөн жил НАТО-гийн 11 гишүүн орон (Эстони, Финланд, Грек, Унгар, Латви, Литва, Польш, Румын, Словак, Их Британи, АНУ) ДНБ-ий хоёр хувийг батлан хамгаалахад зарцуулахаа амласан. Цэргийн санхүүжилт бол хүч чадал, шийдэмгий байх ёстой эвслийн аюулыг сөрөх бэлэн байдлын баталгаа болдог.
НАТО-гийн гишүүн бүр өөрсдийн батлан хамгаалахад тохиролцсон хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийгээд зогсохгүй АНУ-ын одоогийн ДНБ-ий 3.5 хувьтай тэнцэхийг эрмэлзэх ёстой. Жишээлбэл, Жастин Трюдогийн Канад улс 2023 онд ДНБ-ийхээ дөнгөж 1.29 хувийг батлан хамгаалахад зарцуулсан нь дэлхийн ДНБ-ээрээ 10-р байранд ордог улсын хувьд гайхалтай бага үзүүлэлт юм. Дэлхийн дөрөв дэх том эдийн засаг Герман улс олон арван жил ичмээр бага хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийсний эцэст 2024 онд батлан хамгаалах зардлаа ДНБ-ий 2 хувьд хүргэхээр амласан. Хэрэв ОХУ-ын болзошгүй дайралтаас хилээ хамгаалах талаар нухацтай байгаа бол энэ хөрөнгө оруулалтаа хоёр дахин нэмэгдүүлэх ёстой.
Үүний зэрэгцээ, АНУ нь эвслийг хуваах, чухал нөөцийг НАТО-гоос салгах Европын холбооны арми байгуулах тухай Парисын алсын харааг зөвшөөрч болохгүй. Францын Ерөнхийлөгч Эммануэль Макрон саяхан АНУ-аас холдож, Европыг илүү “стратегийн бие даасан байдал” болгохыг уриалсан нь НАТО-гийн ирээдүйд заналхийлж буй хамгийн том аюулуудын нэг юм. Макрон Атлантын далай дамнасан холбооноос улам бүр тасарч, барууны дайсагнагчид, ялангуяа Хятад, Орост ашиг тусаа өгөх Европын ирээдүйн тухай бодлогогүй төсөөллийг санал болгож байна.
Европын аюулгүй байдал нь НАТО-гийн үндэстэн хоорондын хамтын ажиллагааг Брюссельд төвлөрсөн цэргийн хүчирхэг холбоогоор солих ёстой гэсэн Европын холбооны төөрөгдөл, алдаатай санааг АНУ-ын дараагийн засаг захиргаа эрс үгүйсгэх ёстой. Макроны аюултай яриа бол Владимир Путин, Ши Жиньпин нарын сонсохыг хүссэн зүйл юм. Сул дорой Жо Байден энэ хандлагыг үгүйсгэхийн тулд юу ч хийгээгүй. Цагаан ордонд түүний залгамжлагч Макрон болон еврфедералистуудын заль мэхтэй тэмцэж, НАТО болон Атлантын далай дамнасан холбоо нь Европын аюулгүй байдлыг хангах цорын ганц хэрэгсэл гэдгийг тунхаглах ёстой.
Өнөөдөр НАТО-гийн гүйцэтгэх үүрэг урьд өмнө байгаагүй чухал болж ирлээ. НАТО-гийн эвслийн хүч чадал, өргөн цар хүрээтэй байдал нь АНУ болон түүний түншүүдэд заналхийлж буй дарангуйлал, харгислалын хүчийг дэлхийн хамгийн хүчтэй саатуулах хүчин зүйл юм. Дэлхийн хоёрдугаар дайнаас хойш явж ирсэн шигээ АНУ тэргүүлэх ёстой. Гэхдээ түүний холбоотнууд үг, үйлдлээрээ түүнтэй хамт байх ёстой. Үүнд Европын цэргийн хүчийг сэргээн босгох амлалт, НАТО-гийн нутаг дэвсгэрийн төлөө тэмцэх, хамгаалах хүсэл эрмэлзэл, аюулгүй байдал, тэр дундаа Ази, Ойрхи Дорнодын аюулгүй байдалд заналхийлж буй дайснуудтайгаа тэмцэх хүсэл эрмэлзэл багтах ёстой.
ЭХ СУРВАЛЖ: THE TELEGRAPH
