Монгол Улс банкны бүтээгдэхүүний хувьд сонголт олонтой, хадгаламжийн нэршлээсээ хамаарч нөхцөл өөр өөр байдаг. Энгийн иргэд байтугай санхүүч хүмүүс тооцоолол хийхээс залхах магадлалтай.
Хэдий Монголбанк иргэдийн төгрөгт итгэх итгэлийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авч байгаа ч иргэдийн төгрөгт итгэх итгэл зах зээлийн нийгэмд шилжсэнээс хойш байнга буурч байгаа. Энэ нь ч аргагүй юм. Төгрөг нь бусад валюттай харьцуулахад хэлбэлзэл өндөртэй, үүнийгээ дагаад эрсдэл өндөр валют. Тиймдээ ч иргэд гар дээрх мөнгөө доллароор хадгалах уу, төгрөгөөр хадгалах уу гэж эргэлздэг.
Мэдээж энэ тооцооллыг хийхэд Монгол Улсын инфляц, тухайн улсын хэрэглээний үнийн индекс, эрсдэл зэрэг олон хүчин зүйл тооцоолох хэрэг гарна. Тэр бүрийг нуршихгүйгээр хялбар тооцоолол хийж үзье.
Төгрөгийн хадгаламжийн өгөөж VS Долларын хадгаламжийн өгөөж:
Энэхүү харьцуулалтыг хийхийн өмнө амьдралд ойр байх үүднээс нэг сая төгрөг (MNT) ба түүнтэй адилтгах 294 доллар (USD)-тай байсан гэж үзье. (Ханшийг 1USD=3,400MNT авч үзсэн болно).
Хүснэгт 1: Системийн нөлөө бүхий банкнуудын хүү /2024.2.5/
| MNT хадгаламж | USD хадгаламж | |
| Голомт банк | 12.50% | 3.20% |
| Төрийн банк | 12.90% | 1.80% |
| Хаан банк | 12.70% | 2.80% |
| Хас банк | 11.57% | 1.81% |
| ХХБ | 13.20% | 3.00% |
Жич: MNT-хадгаламжийг хүүхдийн хадгаламж, USD хадгаламжийг энгийн хадгаламжаар тухайн банкнуудын сайтаас авсан болно.
Дээрх хүснэгтээс харахад төгрөгийн хадгаламж ашигтай юм шиг боловч, төгрөгийн долларын эсрэг ханш алдах эрсдэл байгаа гэдгийн мартаж болохгүй. Тэгвэл дээрх бүх банканд нэг сая MNT болон нэг сая төгрөгтэй дүйцэхүйц USD нэг жилийн хугацаатай хадгалсан гэж үзвэл, өсөлтийг Хүснэгт 2-оос харж болно.
Хүснэгт 2: 1жилийн дараах өгөөж
| MNT хадгаламж | USD хадгаламж | |||
| Голомт банк | 12.50% | 1,125,000MNT | 3.20% | 303.41USD |
| Төрийн банк | 12.90% | 1,129,000 MNT | 1.80% | 299.29 USD |
| Хаан банк | 12.70% | 1,127,000 MNT | 2.80% | 302.23 USD |
| Хас банк | 11.57% | 1,115,700 MNT | 1.81% | 299.32 USD |
| ХХБ | 13.20% | 1,320,000 MNT | 3.00% | 302.82 USD |
Хүснэгт 2-оос харахад нэг жилийн дараах USD хадгаламж өнөөдрийн ханшаар тооцвол алдагдалтайг харж болно (Бодолт 1). Гэхдээ USD-ын ханшийг Монголбанк тогтвортой барина гэдэг хүндрэлтэй.
Бодолт 1
303.49USD*3,400MNT=1,031,866MNT
Тэгвэл USD хэдэн хувиар өсөхөд USD хадгаламж төгрөгөөс илүү ашигтай болох вэ гэсэн асуулт гарч ирнэ.
Арилжааны банкнууд өөрсдийн гадаад валютыг өсгөх, хөрөнгийн хүрэлцээ, зардал зэрэг хүчин зүйлсийг тооцон, эдийн засгийн тооцоолол хийж хадгаламжийн хүүг тогтдог.
USD хүлээлтийн ханшийг тооцоолох томьёо нь F=S*(1+i_p)/(1+i_b ) буюу Голомт банкны зарласан хүүн дээр жишээ авбал 3400*(1+12.50%)/(1+3.20%)=3706.40MNT .
Хүснэгт 3: USD хүлээлтийн ханшийн тооцоолол
| MNT хадгаламж | USD хадгаламж | USD хүлээлт | USD өсөлт | |
| Голомт банк | 1,125,000MNT | 303.41USD | 3,706.40MNT | 9.02% |
| Төрийн банк | 1,129,000 MNT | 299.29 USD | 3,770.73MNT | 10.90% |
| Хаан банк | 1,127,000 MNT | 302.23 USD | 3,727.43MNT | 9.63% |
| Хас банк | 1,115,700 MNT | 299.32 USD | 3,742.94MNT | 10.09% |
| ХХБ | 1,320,000 MNT | 302.82 USD | 3,736.70MNT | 9.90% |
Өөрөөр хэлбэл та нэг сая төгрөг хадгалах уу доллар болгон хадгалах уу гэдгийг тооцоолохын тулд доллар жилийн дараа хэдэн хувиар өсөх вэ гэдэг таамгийг дэвшүүлж байж хадгална гэсэн үг.
Хадгаламжийн даатгал:
Монголбанкнаас долларжилтыг хязгаарлаж, иргэдийг төгрөг хэрэглэх сэдлийг төрүүлэх, төгрөгт итгэх итгэлийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээг зогсолтгүй авч байдаг. Тиймдээ ч Монгол Улсад гадаад валютаар төлбөр тооцоо хийхийг хориглох зэрэг арга хэмжээг зогсолтгүй авч байдаг.
“Банкан дахь мөнгөн хадгаламжийн даатгалын тухай” хуульд зааснаар 2013 оноос “Хадгаламжийн даатгалын корпорац” иргэний банкан дахь 20 сая хүртэлх төгрөг валютын хадгаламжийг батлан даадаг.
Харин “КОВИД-19” цар тахлын түр хуульд валютын батлан даалтыг түр зогсоож, тэр байтугай хүү тооцохгүй заалт оруулж өгч байсан.
Шимтгэл:
Банкнууд өөрсдийн эрсдэлийг хаахын тулд бас нэгэн арга хэмжээ авдаг нь гадаад валют худалдан авахад бэлэн болон бэлэн бус дээр шимтгэл авах явдал юм.
Жишээ нь та Хаан банканд бэлэн бус USD худалдан авч дансанд байршуулсан тохиолдолд бэлэн бусын ханшаар тооцож авна. Харин данснаасаа бэлэн доллар гаргах тохиолдолд нэмэлт шимтгэл төлнө. Тиймээс хэрэв та гадаад валютаар харилцах, хадгаламж нээх хэрэгцээ үүсвэл дараа нь ямар хэлбэрээр (бэлэн эсвэл бэлэн бус) ашиглахаа тооцоолох хэрэгтэй.
